Upupa epops τσαλαπετεινός

Γαλάτσι 29/08/2013 Αθήνα

Οι τσαλαπετεινοί είναι αυτοί που μας προαναγγέλλουν την άνοιξη μαζί με τα χελιδόνια. Μας έρχονται στις αρχές Μαρτίου από την Βόρεια Αφρική και την Νότια Ισπανία, όπου ξεχειμωνιάζουν. Μένουν μαζί μας όλο το καλοκαίρι, αναπαράγονται και μας αποχαιρετούν το φθινόπωρο. Τρέφονται με έντομα, νύμφες, σαλιγκάρια, σκουλήκια. Φωλιάζουν σε κορμούς δέντρων, τρύπες βράχων αλλά και σε κτίρια και ερείπια σε θέσεις που μοιάζουν με τους φυσικούς τους βιότοπους.
Γενικά οι τσαλαπετεινοί δεν φοβούνται  τους ανθρώπους και απλώς, όταν ενοχληθούν, ανασηκώνουν το λοφίο τους με τις μαύρες μύτες. Από αυτό το λοφίο, που μοιάζει με του κόκορα, ονομάζονται σε μερικές περιοχές «αγριοκόκορες». Το όνομα του τσαλαπετεινού είναι νόθο σύνθετο ==> τσαλί (=θάμνος στα τούρκικα) + πετεινός.
Ο τσαλαπετεινός πρωταγωνιστεί και στην κωμωδία «Όρνιθες», που παρουσίασε το 414 π.Χ. ο Αριστοφάνης στην Αθήνα. Με το έργο του αυτό Ο Αριστοφάνης διακωμωδεί τους κόλακες του λαού και τους δημαγωγούς. Στους «Όρνιθες» οι πρωταγωνιστές Πεισθέταιρος και Ευελπίδης προσπαθούν να βρουν τον βασιλιά Τηρέα, που πλέον έχει μεταμορφωθεί σε τσαλαπετεινό, για να τους πει σε ποια πόλη μπορούν να ζήσουν πλούσια και ειρηνικά. Όμως ο τσαλαπετεινός δεν έχει ιδέα για την ιδανική πόλη που τον ρωτάνε. Κι έτσι ο Πεισθέταιρος, που είναι ο ορισμός του λαϊκιστή και  του δημαγωγού, πείθει τον τσαλαπετεινό να ιδρύσουν στους αιθέρες την πόλη των πουλιών, τη «Νεφελοκοκκυγία». Αντιδρούν τα πουλιά και οι θεοί αλλά ο δημαγωγός Πεισθέταιρος βρίσκει τους τρόπους να πείσει τους πάντες και τελικά να παντρευτεί την νεαρή θεά Βασίλεια.
Εκτός από το «τσαλαπετεινός», υπάρχουν κι άλλα λαϊκά ονόματα, ανάλογα με την περιοχή, όπως: αγριοκόκορας, αγριοπάπουζας, αγριοπετεινός, γιαλοπετεινός, γουζιός, γουρζολοπετεινός, έποπας, κατσούλης, κατσουλοπετείναρο, κουκλοπετεινός, κουπούξιος, κουτσαλεχτοράκι, μουμουζέλα, μπαμζέλι, μπούμιτσας, ξυλοκόκορας, πάπουζας, παρδαλόφτερος, πετεινάρι, πίπιζα, πούπος, πούπουζας.
Ετυμολογία:
Upupa = έποψ.
epops < έποψ (ο) (έπ-οπος, -οπα) > εποποί (Αριστοφάνης).
«Και από τα πουλιά, άλλα είναι του αγρού όπως η φάσσα, άλλα ορεινά όπως ο έποψ και άλλα ζουν κοντά στους ανθρώπους όπως το περιστέρι.» (Αριστοτέλης).