Lynx lynx

Υδατογραφία του F. Bauer από την Fauna Graeca που περιλαμβάνεται στην μνημειώδη έκδοση Flora Graeca

Ο λύγκας Lynx lynx (Linnaeus, 1758)περιλαμβάνεται στο «Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας» (εκδ. 2009) με τον χαρακτηρισμό «κρισίμως κινδυνεύον» (CR).

Γράφει το Κόκκινο Βιβλίο:

Δεν υπάρχουν δεδομένα για τον πληθυσμό και την τάση του. Η έρευνα που έχει διεξαχθεί μέχρι σήμερα για το λύγκα  βασίστηκε κυρίως σε πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από συνεντεύξεις με ντόπιους κατοίκους από τη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα. Παράλληλα, σε έρευνα που διεξήχθη στο πεδίο καταγράφηκαν και αρκετά βιοδηλωτικά στοιχεία του είδους (Kominos & Panagiotopoulou 1991, Ondrias  1964, Κομηνός & Παναγιωτοπούλου 1992, Κομηνός & Γόδης 2004). Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι η παρουσία μεμονωμένων ατόμων λύγκα στην ελληνική επικράτεια μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη τα τελευταία 20 χρόνια, όμως οι ενδείξεις που υπάρχουν δεν είναι αρκετές για να βεβαιώσουν την παρουσία μόνιμου αναπαραγωγικού πληθυσμού στην ελληνική επικράτεια. 

Οικολογία: Ο λύγκας είναι δασόβιο είδος, με προτίμηση στα μεσαίου και υψηλού υψομέτρου βουνά (800-1.400 μ.). Αυτά τα βουνά αποτελούνται από διάφορους τύπους δασών, όπου κυριαρχούν τα έλατα, διάφορα είδη πεύκων, η οξιά και η ερυθρελάτη, ενώ στα Βαλκάνια έχει καταγραφεί και σε δάση δρυός (Hristovski 2001, Cop 1990, Grubac 2000, 2002, Kratochvil 1968, Miric 1981). Προτιμά κυρίως περιοχές απομονωμένες και απόκρημνες, με βράχια και πεσμένους κορμούς. 

Απειλές: Ο λύγκας εξαφανίστηκε από τις πεδιάδες της Ευρώπης μετά από την καταστροφή τεράστιων πεδινών δασικών εκτάσεων, την επέκταση και εντατικοποίηση της γεωργίας και, τέλος, την αύξηση και επέκταση του πληθυσμού της υπαίθρου (Breitenmoser & Breitenmoser-WŸrsten 1990, Council of Europe 1990). Στην Ελλάδα, όπως και στις άλλες χώρες, μεγάλο ρόλο έπαιξε επίσης και η εξόντωση των μικρών οπληφόρων, κυρίως του ζαρκαδιού Capreolus capreolus αλλά και του αγριόγιδου Rupicapra rupicapra, που αποτελούσαν μεγάλο μέρος της τροφής του. Αυτή του η ιδιαιτερότητα τον έκανε και πιο ευάλωτο στις όποιες αλλαγές στους πληθυσμούς των οπληφόρων. Η έλλειψη άγριων θηραμάτων έστρεψε το ενδιαφέρον του λύγκα στα οικόσιτα ζώα (κατσίκια και πρόβατα) που ανέβαζαν οι βοσκοί το καλοκαίρι από τα πεδινά στα ορεινά. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς βέβαια ήταν η συχνή θανάτωση από τους βοσκούς μεγάλου αριθμού λυγκών (Bojovic 1978, Breitenmoser & Breitenmoser-WŸrsten 1990, Hristovski 2001, Breitenmoser et al. 2000). 

Μέτρα διατήρησης που υπάρχουν: Στην Ελλάδα ο λύγκας προστατεύεται από το 1937 με τον Α.Ν. 856/1937, ενώ περιλαμβάνεται και στα είδη του Προεδρικού Διατάγματος 67/1981. Περιλαμβάνεται στα παραρτήματα ΙΙ και V της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ) και στο παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης, ενώ το εμπόριό του απαγορεύεται από τη Σύμβαση CITES.

Ετυμολογία:

Lynx < αρχ. λύγξ, αιτ. λύγκα. 

Erinaceus roumanicus

Υδατογραφία σκαντζόχοιρος (Erinaceus roumanicus) του Αυστριακού ζωγράφου Μπάουερ (Bauer, Ferdinand, 1760-1826) που συνόδευε τον Άγγλο βοτανικό J. Sibthorp, δημιουργό της Flora Graeca, στις έρευνες του στην Ελλάδα.
Ετυμολογία:
Erinaceus (λατιν.) = σκαντζόχοιρος
σκαντζόχοιρος < κανθόχοιρος (μεσν) [ ==> με τσιτακισμό νθ > τθ > τσ] - αρχ. ακανθόχοιρος.

Canis lupus λύκος

Πέλλα 18-10-2014

photo Δαυΐδ Κουτσογιαννόπουλος

Ursus arctos καφέ αρκούδα

Γράμμος 16-05-2015

photo (c) Ζήσης Αντωνόπουλος

Rupicapra rupicapra αγριόγιδο

Ροδόπη 17/06/2014

photo (c) Δαυΐδ Κουτσογιαννόπουλος

Monachus monachus μεσογειακή φώκια

Κάρπαθος 28/03/2014

photo (c) Δαυΐδ Κουτσογιαννόπουλος

Lepus europaeus λαγός

Πίνδος 13/07/2014

photo (c) Ζήσης Αντωνόπουλος

Erinaceus roumanicus / Erinaceus concolor σκαντζόχοιρος

Ήπειρος 15/06/2014

photo (c) Δαυΐδ Κουτσογιαννόπουλος

Στην Ελλάδα ζουν δύο είδη σκαντζόχοιρων, ο «ρουμάνικος» (Erinaceus roumanicus) και ο «της Ανατολικής Ευρώπης» (Erinaceus concolor). Τα δύο είδη μοιάζουν, με τον Erinaceus roumanicus να έχει λευκότερη κοιλιά.

Martes foina κουνάβι (πετροκούναβο)

Νάξος 06/07/2014

photo (c) Γιάννης Γαβαλάς

Sciurus anomalus

Λέσβος 14/05/2014

photo (c) Δαυΐδ Κουτσογιαννόπουλος

Ο ασιατικός (ή περσικός) σκίουρος ζει στην Λέσβο. Στη ντοπιολαλιά αποκαλείται «γαλιά». Η Λέσβος είναι το μόνο νησί μας που έχει σκίουρους.

Capra aegagrus creticus αγριοκάτσικο στην Πάρνηθα

Πάρνηθα 13/06/2012

Φυσικά δεν είχε αγριοκάτσικα η Πάρνηθα. Απέκτησε μετά την δεκαετία του 1990, όταν μια σφοδρή χιονόπτωση έριξε τμήμα της περίφραξης του εκτροφείου θηραμάτων, στο οποίο υπήρχαν και κρητικά αγριοκάτσικα. Τα ζώα αυτά απέδρασαν και από τότε εγκαταστάθηκαν με επιτυχία γύρω από την κορφή Κυρά.

Πτεροφάλαινα στο Αργοστόλι

Κεφαλονιά 1954

Πτεροφάλαινα στον μώλο του Αργοστολίου

φωτογραφία του ντόπιου φωτογράφου Γ. Πετράτου

Dama dama πλατώνι

Ελληνιστικό ψηφιδωτό με κυνήγι πλατωνιού και την επιγραφή «Γνώσις εποίησεν». Φηφιδωτό δάπεδο από την Πέλλα και την «οικία της αρπαγής της Ελένης».

Το Dama dama (Linnaeus, 1758) είναι ένα ελάφι με εξάπλωση στην Ανατολική Μεσόγειο μέχρι το Ιράν. Ο μοναδικός ελεύθερος πληθυσμός του στην Ελλάδα ζει στην Ρόδο, όπου η κοινή του ονομασία είναι «πλατώνι». Παλιότερα είχε ευρεία εξάπλωση και στη στεριανή Ελλάδα.

Το ροδίτικο πλατώνι έχει αρχαία καταγωγή και ιδιαίτερη γενετική ταυτότητα, γι΄αυτό και διαφέρει από τα πλατώνια άλλων περιοχών (Massetti 2002). Μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα τα πλατώνια αριθμούσαν μερικές χιλιάδες και είχαν ευρεία εξάπλωση σχεδόν σε όλη την Ρόδο. Σήμερα, ο αριθμός τους έχει μειωθεί αισθητά, εξ αιτίας του κυνηγιού αλλά και καταστροφών στους βιοτόπους τους από πυρκαγιές. Ο πληθυσμός τους υπολογίζεται γύρω στα 800 άτομα. 

Περίπου 50-70 πλατώνια ζουν και στο Κάστρο της Λήμνου. Είναι απόγονοι 2-3 ζευγαριών που είχαν μεταφερθεί από την Ρόδο. Ο πληθυσμός της Λήμνου απειλείται με εκφυλισμό, λόγω ενδογαμίας.

Το πλατώνι ζει στα πευκοδάση της Ρόδου, τα οποία εναλλάσονται με θαμνώδεις εκτάσεις, ελαιώνες και αγροτικές καλλιέργειες. Βρίσκει καταφύγιο στα πευκοδάση και τρέφεται κυρίως έξω από αυτά.

Ηλιοβασίλεμα με δελφίνια στην Ηρακλειά

φωτογραφίες (c) Γιάννης Γαβαλάς

Mustela nivalis νυφίτσα

Κιθαιρώνας 20/04/2013

Cervus elaphus - κόκκινο ελάφι

Ερωτικό κάλεσμα στην Πάρνηθα 17/09/2009

Από τον Σεπτέμβριο αρχίζει η περίοδος αναπαραγωγής του κόκκινου ελαφιού. Το ελάφι ήταν αρκετά διαδεδομένο στο παρελθόν στη βόρεια και κεντρική Ελλάδα και στην Εύβοια. Μέχρι το 1940 υπήρχε σε όλα τα δάση της Μακεδονίας και της Θράκης. Εξαφανίστηκε από την Ήπειρο τη δεκαετία του 1960. Επιβίωνε στη Σιθωνία της Χαλκιδικής, όπου το 1969 αριθμούσε περισσότερα από 100 άτομα, αλλά πλέον αυτός ο πληθυσμός δεν υπάρχει. Σήμερα ο μοναδικός φυσικός πληθυσμός ελαφιού, 20-30 ατόμων, ζει στα δάση της Ροδόπης. Ένας μικρός πληθυσμός περίπου 10 ελαφιών, που προέρχεται από εισαγωγή ατόμων του υπουργείου Γεωργία από εκτροφείο,  ζει στην παραποτάμια περιοχή των ποταμών Άραχθου και Καλαρίτικου στην Ήπειρο.

Στη Πάρνηθα τα ελάφια αποτελούν το μοναδικό συμπαγή πληθυσμό του είδους που διατηρείται στην Ελλάδα, αν και παρουσιάζουν ενδείξεις εξημέρωσης και οπωσδήποτε ανοχής στην ανθρώπινη παρουσία. Πρόκειται για περίπου 500 άτομα, που όμως είναι πολλά για το οικοσύστημα του βουνού. Η προέλευση των ελαφιών της Πάρνηθας είναι ασαφής. Ο αρχικός τους πληθυσμός προέρχεται με σιγουριά από άτομα που δραπέτευσαν από το βασιλικό κτήμα Τατοΐου και τα οποία πιθανώς να διασταυρώθηκαν με άγρια ελάφια που ίσως να ζούσαν στην Πάρνηθα. Αργότερα ο πληθυσμός τους αναμείχτηκε με ελάφια που εισήχθησαν από την Δανία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Η έλαφος η ευγενής (Cervus elaphus, υποείδος hippelaphus) ονομάζεται «κόκκινο ελάφι», για να ξεχωρίζει από το ελάφι της Ρόδου (Cervus Dama ή Dama dama). Στην πραγματικότητα το χρώμα του είναι καφεκκόκκινο το καλοκαίρι και γκρίζο τον χειμώνα.

Οι ελαφίνες ζουν μητριαρχικά, σχηματίζουν πειθαρχημένες αγέλες, ζουν μαζί όλο το χρόνο κι έχουν αρχηγό τη γηραιότερη λαφίνα. Τα αρσενικά ελάφια ζουν μοναχικά ή σχηματίζουν χαλαρές ομάδες, κυρίως τα νεότερα άτομα. Στην εποχή της αναπαραγωγής, το φθινόπωρο, τα πιο εύρωστα και κυρίαρχα αρσενικά σχηματίζουν χαρέμια από 8-10 θηλυκά. Οι ελαφίνες γεννάνε την άνοιξη ένα μικρό, που έχει άσπρες βούλες, οι οποίες χάνονται σταδιακά μέχρι να ενηλικιωθεί. Το αρσενικό κόκκινο ελάφι έχει ύψος 1,2 μέτρα, ζυγίζει μέχρι 300 κιλά κι έχει κέρατα, το μέγεθος των οποίων και οι διακλαδώσεις τους δείχνουν και την ηλικία του. Τα θηλυκά είναι μικρότερα, πιο ντελικάτα και δεν έχουν κέρατα. Τα κόκκινα ελάφια ζουν 12-15 χρόνια.

Τα κόκκινα ελάφια τρέφονται με χορτάρι, πόες, τρυφερούς βλαστούς δέντρων και θάμνων, καρπούς, άγρια φρούτα και μανιτάρια (η Πάρνηθα φημίζεται για τα μανιτάρια της). Ζουν μέσα στο ελατοδάσος, κοντά σε πηγές και ρεματιές. Τον χειμώνα κατεβαίνουν σε χαμηλότερες τοποθεσίες της Πάρνηθας, για να τραφούν στα δρυοδάση γύρω από το Κατσιμίδι, σε πευκοδάση και πυκνή μακία βλάστηση. Το μεσημέρι μηρυκάζουν την τροφή τους. Βοσκάνε το πρωί και το απόγευμα κι αυτές είναι οι ώρες που μπορούμε να τα δούμε σε πολλές τοποθεσίες.

Το ελάφι περιλαμβάνεται στο «Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας» (εκδ. 2009) με τον χαρακτηρισμό «κρισίμως κινδυνεύον».

Ένα αρσενικό ελάφι με το χαρέμι του στην Πάρνηθα, 17/09/2009

Μια λαφίνα με το μικρό της, Πάρνηθα 05/09/2009

Μεσογειακή φώκια σε αγγειογραφία

από ιωνικό κρατήρα του 520 π.Χ.

Spermophilus citellus λαγόγυρος

Κοζάνη 1987 Kozani
photo (c) Zissis Antonopoulos Ζήσης Αντωνόπουλος

Η Ελλάδα (μαζί με την τουρκική Θράκη) αποτελεί το νοτιότερο άκρο εξάπλωσης του λαγόγυρου στον ευρωπαϊκό χώρο (Krystufek 1999). Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα το είδος βρίσκεται σε τρεις διακριτές περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης: (α) στη Δ. Μακεδονία, σε περιοχές της Κοζάνης και των Γιαννιτσών, (β) στην Κ. Μακεδονία, στις περιοχές της κοιλάδας του Αξιού, στον Γαλλικό, τον Χορτιάτη, τη Θέρμη, την Πυλαία και περιοχή των Σερρών, και (γ) στη Θράκη, σε περιοχές της Αλεξανδρούπολης, στο Δέλτα Έβρου, και σε μεμονωμένες περιοχές του Β-ΒΑ Έβρου (Χατζησαράντος et al. 1962, Ondrias 1966, Όντριας 1966, Φραγγεδάκη-Τσώλη 1977, Fraguedakis-Tsolis & Ondrias 1985). Έτσι η έκταση εξάπλωσης του είδους εκτιμάται περίπου σε 4.320 τ.χλμ, ενώ η έκταση κατοικίας του περίπου σε 2.650 τ.χλμ. 

Το ακριβές μέγεθος του πληθυσμού του είδους στην Ελλάδα δεν είναι γνωστό, αφού δεν έχει γίνει συστηματική έμμεση ή άμεση καταμέτρησή του και συνεπώς δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά στοιχεία. Ένας αισιόδοξος υπολογισμός, μέσω γνωστών μετρηθεισών πυκνοτήτων και καταλληλότητας ενδιαιτήματος, θα έφερνε τον πληθυσμό στο ύψος των περίπου 50.000 ατόμων. Πάντως, αυτό το μέγεθος απειλείται από μια τάση συστηματικής μείωσης, η οποία φαίνεται να είναι πιο έντονη τα τελευταία χρόνια.

Tursiops truncatus ρινοδέλφινο

Νάξος - Ηρακλειά 01/07/2009 Naxos - Iraklia
photo (c) Yiannis Gavalas Γιάννης Γαβαλάς

Στην Ελλάδα συναντάται σε όλες τις παράκτιες περιοχές, στενά και κόλπους, καθώς και γύρω και ανάμεσα από νησιά στο Ιόνιο πέλαγος και από το Θρακικό έως το Λυβικό πέλαγος. Ένας απομονωμένος υποπληθυσμός 148 ρινοδέλφινων υπάρχει στον Αμβρακικό κόλπο (Frantzis 2007). Δεν υπάρχει ποσοτική εκτίμηση του υποπληθυσμού ρινοδέλφινων της Ελλάδας, αλλά μόνο συμπερασματικές, πρόχειρες εκτιμήσεις, βασισμένες στην κρίση ερευνητών. Βάσει αυτών, ο υποπληθυσμός της Ελλάδας θα μπορούσε θεωρητικά να αριθμεί από ένα ελάχιστο δυνατό αριθμό 3.800 ατόμων έως το μέγιστο πιθανό αριθμό των 9.000 ατόμων (ΕΙΟΝΕΤ 2008). Στην Ελλάδα ζει περίπου το 1,5% του παγκόσμιου πληθυσμού των ρινοδέλφινων.

Πηγή: «Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας», 2009, Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία

Rυρicapra rupicapra αγριόγιδο

Όλυμπος 03/08/2009 Olympos
photo (c) Yiannis Kofinas Γιάννης Κοφινάς

Τα αγριόγιδα (Rυρicapra rupicapra) είναι ένα από τα ξεχωριστά θηλαστικά της Ελλάδας. Μικροί πληθυσμοί του ζουν σε Όλυμπο, Οίτη, Γκιώνα, Βαρδούσια, Σμόλικα, Περιστέρι, Γκαμήλα, Ροδόπη και Βόρα (Καϊμακτσαλάν). Αν και προστατεύονται με νόμο από το 1935, οι πληθυσμοί του μειώνονται από το παράνομο κυνήγι. Το αγριόγιδο είναι απόλυτα προσαρμοσμένο να ζει στους γκρεμούς και τις ορθοπλαγιές των μεγάλων υψομέτρων. Τον χειμώνα, που δεν υπάρχουν κοπάδια μεταφερόμενης κητονοτροφίας, κινούνται σε όλη την αλπική ζώνη. Τα αρσενικά ζούν μόνα τους και τα θηλυκά σε ομάδες μαζί με τα νεαρά άτομα.