Cervus elaphus - κόκκινο ελάφι

Ερωτικό κάλεσμα στην Πάρνηθα 17/09/2009

Από τον Σεπτέμβριο αρχίζει η περίοδος αναπαραγωγής του κόκκινου ελαφιού. Το ελάφι ήταν αρκετά διαδεδομένο στο παρελθόν στη βόρεια και κεντρική Ελλάδα και στην Εύβοια. Μέχρι το 1940 υπήρχε σε όλα τα δάση της Μακεδονίας και της Θράκης. Εξαφανίστηκε από την Ήπειρο τη δεκαετία του 1960. Επιβίωνε στη Σιθωνία της Χαλκιδικής, όπου το 1969 αριθμούσε περισσότερα από 100 άτομα, αλλά πλέον αυτός ο πληθυσμός δεν υπάρχει. Σήμερα ο μοναδικός φυσικός πληθυσμός ελαφιού, 20-30 ατόμων, ζει στα δάση της Ροδόπης. Ένας μικρός πληθυσμός περίπου 10 ελαφιών, που προέρχεται από εισαγωγή ατόμων του υπουργείου Γεωργία από εκτροφείο,  ζει στην παραποτάμια περιοχή των ποταμών Άραχθου και Καλαρίτικου στην Ήπειρο.

Στη Πάρνηθα τα ελάφια αποτελούν το μοναδικό συμπαγή πληθυσμό του είδους που διατηρείται στην Ελλάδα, αν και παρουσιάζουν ενδείξεις εξημέρωσης και οπωσδήποτε ανοχής στην ανθρώπινη παρουσία. Πρόκειται για περίπου 500 άτομα, που όμως είναι πολλά για το οικοσύστημα του βουνού. Η προέλευση των ελαφιών της Πάρνηθας είναι ασαφής. Ο αρχικός τους πληθυσμός προέρχεται με σιγουριά από άτομα που δραπέτευσαν από το βασιλικό κτήμα Τατοΐου και τα οποία πιθανώς να διασταυρώθηκαν με άγρια ελάφια που ίσως να ζούσαν στην Πάρνηθα. Αργότερα ο πληθυσμός τους αναμείχτηκε με ελάφια που εισήχθησαν από την Δανία και την πρώην Γιουγκοσλαβία.

Η έλαφος η ευγενής (Cervus elaphus, υποείδος hippelaphus) ονομάζεται «κόκκινο ελάφι», για να ξεχωρίζει από το ελάφι της Ρόδου (Cervus Dama ή Dama dama). Στην πραγματικότητα το χρώμα του είναι καφεκκόκκινο το καλοκαίρι και γκρίζο τον χειμώνα.

Οι ελαφίνες ζουν μητριαρχικά, σχηματίζουν πειθαρχημένες αγέλες, ζουν μαζί όλο το χρόνο κι έχουν αρχηγό τη γηραιότερη λαφίνα. Τα αρσενικά ελάφια ζουν μοναχικά ή σχηματίζουν χαλαρές ομάδες, κυρίως τα νεότερα άτομα. Στην εποχή της αναπαραγωγής, το φθινόπωρο, τα πιο εύρωστα και κυρίαρχα αρσενικά σχηματίζουν χαρέμια από 8-10 θηλυκά. Οι ελαφίνες γεννάνε την άνοιξη ένα μικρό, που έχει άσπρες βούλες, οι οποίες χάνονται σταδιακά μέχρι να ενηλικιωθεί. Το αρσενικό κόκκινο ελάφι έχει ύψος 1,2 μέτρα, ζυγίζει μέχρι 300 κιλά κι έχει κέρατα, το μέγεθος των οποίων και οι διακλαδώσεις τους δείχνουν και την ηλικία του. Τα θηλυκά είναι μικρότερα, πιο ντελικάτα και δεν έχουν κέρατα. Τα κόκκινα ελάφια ζουν 12-15 χρόνια.

Τα κόκκινα ελάφια τρέφονται με χορτάρι, πόες, τρυφερούς βλαστούς δέντρων και θάμνων, καρπούς, άγρια φρούτα και μανιτάρια (η Πάρνηθα φημίζεται για τα μανιτάρια της). Ζουν μέσα στο ελατοδάσος, κοντά σε πηγές και ρεματιές. Τον χειμώνα κατεβαίνουν σε χαμηλότερες τοποθεσίες της Πάρνηθας, για να τραφούν στα δρυοδάση γύρω από το Κατσιμίδι, σε πευκοδάση και πυκνή μακία βλάστηση. Το μεσημέρι μηρυκάζουν την τροφή τους. Βοσκάνε το πρωί και το απόγευμα κι αυτές είναι οι ώρες που μπορούμε να τα δούμε σε πολλές τοποθεσίες.

Το ελάφι περιλαμβάνεται στο «Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας» (εκδ. 2009) με τον χαρακτηρισμό «κρισίμως κινδυνεύον».

Ένα αρσενικό ελάφι με το χαρέμι του στην Πάρνηθα, 17/09/2009

Μια λαφίνα με το μικρό της, Πάρνηθα 05/09/2009