Η επιμήκυνση της γερμανικής κατοχής στην ελληνική φύση

Με όλη αυτή την προπαγάνδα για τους Γερμανούς φορολογούμενους θα καταντήσουμε να αισθανόμαστε… ενοχές που αγοράζουμε γερμανικά αυτοκίνητα, πληρώνουμε γερμανικά υποβρύχια (ακόμα κι αν γέρνουν), κινούμαστε στο μετρό με γερμανικούς συρμούς της… «αδιάφθορης» Σήμενς και… διαφθειρόμαστε με γερμανικές μίζες. Έτσι όπως το πάνε με αυτά που λέγονται και αποφασίζονται στην Γερμανία ίσως τελικά να πρέπει να αισθανόμαστε ένοχοι και για την αντίστασή μας στη γερμανική κατοχή. 

Η γερμανική κατοχή 1941-44 με την επιβολή αναγκαστικών δανείων, την πείνα, τα βασανιστήρια, τις καταστροφές χωριών και τις μαζικές εκτελέσεις άφησε βαθιά τραύματα στις γενιές των πατεράδων και των παππούδων μας, που σε ένα βαθμό τα μετέφεραν και σε μας. Η παλιά ταινία «Οι Γερμανοί ξανάρχονται» (1948) των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου, με πρωταγωνιστή τον Βασίλη Λογοθετίδη, που επαναλαμβάνεται συχνά από την τηλεόραση, δείχνει την απέχθεια που είχαν οι Έλληνες για την γερμανική κατοχή.

Η λεηλασία της Ελλάδας από τους Γερμανούς ήταν τόσο καθολική, ώστε δεν εξαίρεσαν και την ελληνική φύση. Για παράδειγμα, το 1942 Γερμανοί βοταναλόγοι σάρωσαν την Ελλάδα και συγκέντρωσαν γενετικό υλικό από χιλιάδες άγρια φυτά και εκατοντάδες ποικιλίες καλλιεργήσιμων φυτών. Στόχος τους ήταν να δημιουργήσουν βελτιωμένες ποικιλίες. Το γενετικό υλικό από τα ελληνικά φυτά συγκεντρώθηκε στο ινστιτούτο IPK του Γκατερσλέμπεν. Πρόσφατα ένα ποσοστό σπόρων από ποικιλίες σταριού, κριθαριού, βρώμης και λαθουριού επαναπατρίστηκε στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων.

Και να ήταν μόνον αυτό; Η επιμήκυνση της γερμανικής κατοχής στην ελληνική φύση συνεχίζεται αδιάλειπτα μέχρι σήμερα και αρχίζει πολύ πριν αποφασίσει η… «αγαπημένη» μας κυρία Μέρκελ να διαπραγματευτεί την επιμήκυνση του χρέους της ελληνικής οικονομίας.

Η ορχιδέα ενός Βούλγαρου βασιλιά

Ας ξεχάσουμε για λίγο την Μέρκελ και τους Γερμανούς φορολογούμενους, για να πάμε πίσω στα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Βρισκόμαστε στο 1943. Η Ελλάδα στενάζει από τη γερμανική μπότα και η Μακεδονία από την απάνθρωπη βουλγαρική κατοχή. Το 1943 δύο βοτανολόγοι από τις δύο χώρες του ναζιστικού Άξονα δημοσιεύουν μια επιστημονική ανακοίνωση για ένα νέο φυτό από την Ελλάδα. Ο Βούλγαρος Μπόρις Αχτάρωφ και ο Γερμανός Β. Κέλερερ περιγράφουν μία νέα ορχιδέα από την Ρόδο και της δίνουν το όνομα «Οφρύς του βασιλιά Φερδινάνδου» (Ophrys regis-ferdinandi), για να τιμήσουν τον τότε βασιλιά της Βουλγαρίας Φερδινάνδο Α’ (1861-1945).

Η Ophrys regis-ferdinandi από την Ρόδο

Η ελληνική ορχιδέα του… Βούλγαρου βασιλιά Φερδινάνδου, μιμείται ένα σκαθάρι με μακρόστενο γυαλιστερό κέλυφος και πολλές τρίχες. «Τρίχες» πάντως αποδείχτηκε η βιωσιμότητα τoυ βασιλιά της Βουλγαρίας, που συνεργάστηκε με τους Γερμανούς ναζιστές και εκδιώχθηκε. Παρ’ όλ’ αυτά, ένα φυτό του Αιγαίου που ανθίζει σε Ρόδο, Σύμη, Τήλο, Σάμο και Χίο συνεχίζει να ονομάζεται «ορχιδέα του Βούλγαρου βασιλιά Φερδινάνδου», με περιγραφή από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.

Όμως η επιμήκυνση της γερμανικής κατοχής στην ελληνική φύση επεκτείνεται σε στεριά και θάλασσα. Από την επιμήκυνση αυτή δεν λείπει και ο αναπόφευκτος… «αμερικανικός δάκτυλος». Ας δούμε πρώτα τι γίνεται στη στεριά.

Οι γερμανοί της στεριάς

Το φυτό Solanum elaeagnifolium είναι ιθαγενές της Νοτίου και Κεντρικής Αμερικής. Είναι φυτό επιγενές, δηλαδή ήρθε στον τόπο μας από άλλα μέρη. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με τη ντομάτα και τη μελιτζάνα, μόνο που είναι πολύ επιθετικό, δηλητηριώδες και επιβλαβές ζιζάνιο. Συγγενικά του είδη είναι ο στύφνος (Solanum nigrum) και η αγριοκαρπουζιά (Solanum rostratum). Το λαϊκό του όνομα είναι «γερμανός».

Ο «γερμανός» πρωτοεμφανίστηκε το 1927 κοντά στη Θεσσαλονίκη. Πιθανολογείται ότι σπόροι του βρίσκονταν σε αμερικάνικα λιπάσματα ή αργεντίνικα σιτηρά, που είχαν εισαχθεί τότε στη συμπρωτεύουσα. Οι Θεσσαλονικείς παρατήρησαν το φυτό σε μεγάλους αριθμούς στην περίοδο της γερμανικής Κατοχής, το συνάρτησαν με τους Γερμανούς και το ονόμασαν «γερμανό». Άλλες λαϊκές του ονομασίες είναι «αγριοντοματιά» και «αγριομελιτζανιά» από τους σφαιρικούς καρπούς του που μοιάζουν με ντοματάκια ή από την μορφή των λουλουδιών του που μοιάζουν με της μελιτζάνας. Την άνοιξη και το καλοκαίρι τα πρανή πολλών δρόμων και χωραφιών είναι κατάφυτα από ανθισμένους «γερμανούς», οι οποίοι πλέον έχουν εισβάλλει και μέσα στις πόλεις κατακτώντας παρτέρια και πλατείες ακόμα και μέσα στην Αθήνα.

Ο «γερμανός» είναι ζιζάνιο των ανοιξιάτικων φυτών μεγάλης καλλιέργειας, των δενδρωδών καλλιεργειών και του αμπελιού. Θεωρείται από τα πιο ανταγωνιστικά ζιζάνια στις καλλιέργειες του βαμβακιού (Gossypium hirsutum) και της φιστικιάς (Arachis hypogaea). Η ζημιά των καλλιεργούμενων φυτών δεν οφείλεται μόνο στον ανταγωνισμό του «γερμανού» αλλά και στις τοξικές ουσίες που εκκρίνει στο περιβάλλον. Επίσης οι «γερμανοί» είναι ξενιστές επιβλαβών εντόμων (Lygus hesperus) και μυκήτων (Rhizoctonia solani, Cercospora atromarginalis, Verticillium albo-atrum).

Μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τογρίδου, Α., Σγαρδέλης, Σ. & Παντής, Ι) έδειξε ότι ο «γερμανός» αντέχει την ρύπανση και την πίεση του αστικού περιβάλλοντος και ότι «παρουσιάζει πλαστικότητα ως προς τις στρατηγικές αύξησης και χωροδιάταξης ανάλογα με την ένταση της περιβαλλοντικής πίεσης που δέχεται, η οποία φαίνεται να του προσδίδει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι άλλων ειδών». Κι έτσι σαν τα γερμανικά τανκς πάντζερ οι «γερμανοί» κατακτούν όλο και περισσότερους δρόμους, πλατείες και χωράφια το καλοκαίρι, χωρίς τίποτα να μπορεί να τους σταματήσει. Ούτε καν τα προγράμματα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου…

Οι γερμανοί της θάλασσας

Εκτός από τους εισβολείς «γερμανούς» της στεριάς, υπάρχουν και οι «γερμανοί» εισβολείς της θάλασσας. Πρόκειται για ένα είδος αγριοάσαλπας, που ήρθε στα νερά μας μετά την διάνοιξη  της διώρυγας του Σουέζ. Αυτά τα ψάρια–εισβολείς, που μας ήρθαν από τον Ινδικό Ωκεανό, ονομάζονται «Λεσσεψιανοί μετανάστες», προς τιμήν του Γάλλου μηχανικού Λεσσέψ που άνοιξε την διώρυγα του Σουέζ.

Siganus rivulatus

Η Συμιακή επίτιμη Λυκειάρχης κ. Ελένη Ζαχαρίου – Μαμαλίγκα στο βιβλίο της «Τα ψάρια Σύμης – Ρόδου, Δωδεκανήσου / Οι επιστημονικές, τοπικές, κοινές νεοελληνικές και αρχαίες ελληνικές ονομασίες τους» (Ρόδος 2000) σημειώνει ότι για το ψάρι «γερμανός» (Siganus rivulatus), η συμιακή ονομασία του είναι «άσπρος γερμανός» και η κοινή ελληνική του ονομασία «άσπρη αγριόσαλπα ή άσπρη προσφυγοπούλα» και μας πληροφορεί τα ακόλουθα:

«Το ψάρι αυτό είναι ο πρώτος Λεσσεψιανός μετανάστης που βρέθηκε στη θαλάσσια περιοχή μας. Στη Σύμη αλιεύτηκε για πρώτη φορά το 1925, κατά τη μαρτυρία του ψαρά Νικήτα Διακοσταματίου (Πισσά), στον οποίο οφείλεται και η συμαϊκή ονομασία του ψαριού αυτού: γερμανός.

«Στις 05/05/1925, μαθητής τότε του Δημοτικού Σχολείου ο Νικήτας Διακοσταματίου (Πισσάς) ψάρευε το απομεσήμερο με καλαμίδι μαζί με ένα συμμαθητή του, στη θέση Μουράγιο του λιμανιού της Σύμης. Σε κάποια στιγμή έπιασαν κάτι ψάρια διαφορετικά από τα συνηθισμένα, και, καθώς τα απαγκίστρωναν, τρυπήθηκαν από τα πτερύγιά τους, ένιωσαν δυνατό πόνο, μάτωσαν και έβαλαν τις φωνές. Στην απορία των περαστικών τι ψάρια ήταν αυτά που τους προκάλεσαν τόσο πόνο, ο μικρός Νικήτας, επηρεασμένος από το πρωινό μάθημα Ιστορίας, κατά το οποίο ο δάσκαλός τους μίλησε για τις αγριότητες των Γερμανών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, απάντησε: «Άγρια και κακά σαν Γερμανοί». Από τότε τα ψάρια αυτά στη Σύμη ονομάζονται «γερμανοί».

«Κατά τη μαρτυρία του ψαρά Μιχάλη Αλεξόπουλου, οι άσπροι γερμανοί, που εμφανίστηκαν στη θαλάσσια περιοχή της Σύμης γύρω στο 1925, πλησίαζαν την ακτή κοπάδια-κοπάδια. Οι ψαράδες τους έζωναν (=περικύκλωναν) με δίχτυα σε φυκιάδες. Αποτέλεσαν το 5% με 6% περίπου των αλιευμάτων. Από το 1985 με 1986 άρχισαν να μειώνονται, αλλά από το 1991 παρουσιάζονταν πάλι κοπαδάκια-κοπαδάκια. Από το 1996 άρχισαν πάλι να λιγοστεύουν».

Siganus luridus

Εκτός από τους άσπρους, υπάρχουν και οι μαύροι γερμανοί (Siganus lupidus), που κι αυτοί είναι λεσσεψιανοί μετανάστες από τον Ινδικό Ωκεανό. Σύμφωνα με την κ. Ελένη Ζαχαρίου – Μαμαλίγκα, πρωτοεμφανίστηκαν στα Δωδεκάνησα γύρω στο 1935 με 1940. Ήλθαν σε κοπάδια. Εντοπίστηκαν και κοπάδια συνολικού βάρους 500 κιλών. Αποτελούσαν το 20% των αλιευμάτων για τους ψαράδες της Σύμης. Από το 1955 άρχισαν να μειώνονται. Από το 1996 σχημάτισαν και πάλι εμπορεύσιμους πληθυσμούς.

Όπως φαίνεται, η δράση των παλαιών κατακτητών και τώρα πια συμμάχων, συνεταίρων, δανειστών (και ίσως πάλι κατακτητών) μας Γερμανών έχει αφήσει τα σημάδια της στις λαϊκές ονομασίες ειδών της στεριάς και της θάλασσας, επιμηκύνοντας την γερμανική κατοχή στην ελληνική φύση. Οι Γερμανοί τουρίστες πάντως καταβροχθίζουν απτόητοι το καλοκαίρι στα νησιά τους «γερμανούς» τους…

Νίκος Νικητίδης