Το τελευταίο περιστατικό με τη νεκρή φάλαινα στη Σάμο έρχεται να προστεθεί σε μια μεγάλη σειρά παρόμοιων περιστατικών με θαλάσσια θηλαστικά. Η περιβαλλοντική κρίση φαίνεται ότι δεν εξαιρεί πλέον τα μεγάλα και απρόσιτα βάθη των ελληνικών θαλασσών.
Από τις αρχές του χρόνου σε διάφορα σημεία του Αιγαίου και του Ιονίου έχουν βρεθεί πολλά νεκρά κήτη. Φώκιες, ζωνοδέλφινα, σταχτοδέλφινα, ρινοδέλφινα, ζιφιοί, φυσητήρες και μια πολύ σπάνια φώκαινα έχουν ξεβραστεί στις ακτές σκοτωμένα από πυροβολισμούς, μαχαιρώματα και δυναμίτες. Οι αιτίες γι’ αυτή την σφαγή είναι διαφορετική για κάθε είδος. Οι φώκιες και τα δελφίνια σκοτώνονται από τους ψαράδες, γιατί τους ανταγωνίζονται στο ψάρεμα. Αντίθετα, οι φάλαινες φυσητήρες ζουν στα βαθιά νερά και οι θάνατοί τους οφείλονται σε διάφορες αιτίες, από τις προσκρούσεις με πλοία μέχρι τις στρατιωτικές ασκήσεις με τη χρήση σόναρ που αποπροσανατολίζει τις φάλαινες.
Δεν ήταν πάντοτε τόπος θανάτου το Αιγαίο για τα θαλάσσια θηλαστικά. Στην αρχαιότητα τα μελετούσαν, είχαν πλάσει θρύλους και τα είχαν κάνει σύμβολα. Ο Αριστοτέλης στο «Περί ζώων ιστορίας» περιγράφει πολύ καλά τη βιολογία των κητωδών και αναφέρει ότι το δελφίνι, η φάλαινα και τα άλλα κήτη δεν έχουν βράγχια (όπως τα ψάρια) αλλά φυσητήρες και ζωοτοκούν. Η φώκαινα είναι διαφορετική από το δελφίνι κι έχει κυανό χρώμα, επισημαίνει ο Αριστοτέλης.
Περίπου 2.000 χρόνια πριν από τον Αριστοτέλη και 4.000 χρόνια από σήμερα, οι κάτοικοι της Κρήτης είχαν συμπεριλάβει στο «ιερογλυφικό» σύστημα γραφής τους την εικόνα μιας φάλαινας. Το σημείο με την φάλαινα έχει αριθμό 120 στον κατάλογο της κρητικής ιερογλυφικής γραφής, που κατάρτισε ο άγγλος αρχαιολόγος Έβανς, ο θεμελιωτής της (λεγόμενης)«μινωικής» αρχαιολογίας. Μέχρι σήμερα οι φάλαινες συνεχίζουν να συχνάζουν στο Λυβικό Πέλαγος, στα νότια της Κρήτης, κυρίως στα ανοιχτά του νομού Χανίων και της Γαύδου.Αλλά και το όνομα που χρησιμοποιούμε κι εμείς μέχρι σήμερα γι’ αυτά τα θαλάσσια θηλαστικά είναι αρχαίο.. Φάλαινα (και φάλλαινα) είναι το θηλυκό της λέξης φαλλός. Οι αρχαίοι Έλληνες της έδωσαν αυτό το όνομα, γιατί το σώμα της μοιάζει με τον φαλλό (το ανδρικό μόριο) ιδιαίτερα όταν βγαίνει πάνω από την θάλασσα για να αναπνεύσει. Φάλαινες και θαλάσσια θηλαστικά εμφανίζονται συχνά και στις αρχαίες αγγειογραφίες. Σε έναν ερυθρόμορφο κρατήρα του 480 π.Χ. (Kunsthistorisches Museum, Βιέννη) η μορφή του Ποσειδώνα συνοδεύεται από διάφορα ζώα κι ανάμεσά τους ξεχωρίζει μία φάλαινα με την ανασηκωμένη ουρά της.
Σύμφωνα με τις επιστημονικές παρατηρήσεις, τα είδη της φάλαινας που συναντιούνται πιο συχνά στις ελληνικές θάλασσες είναι η πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus), ο φυσητήρας (Physeter macrocephalus) και η ραμφοφάλαινα. Η πτεροφάλαινα φθάνει σε μήκος τα 25 μέτρα, ο αρσενικός φυσητήρας τα 16 και η ραμφοφάλαινα τα 7- 8 μέτρα.
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν 83 είδη κητωδών παγκοσμίως, δηλαδή δελφίνια, φάλαινες και άλλα είδη. Στην Μεσόγειο έχουν παρατηρηθεί 23 είδη και στις ελληνικές θάλασσες 12 που είναι τα εξής:
Φώκαινα (Phocoena phocoena), Ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba), Κοινό Δελφίνι (Delphinus delphis), Ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus), Γράμπος ή Σταχτοδέλφινο (Grampus griseus), Ψευδόρκα (Pseudorca crassidens), Ζιφιός (Ziphius cavirostris), Ρυγχοφάλαινα (Balaenoptera acutorostrata), Φυσητήρας (Physeter macrocephalus), Δίδοντος Μεσοπλόδοντας ή Βορεινή Ραμφοφάλαινα, (Mesoplodon bidens), Μεγάπτερη ή Καμπουρωτή φάλαινα (Megaptera novaeangliae), Πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus).
Από αυτά, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η φώκαινα (ή φαλιανός). Παρότι αναφέρεται ονομαστικά από τον Αριστοτέλη, δεν είχε βρεθεί μέχρι το 2000 όχι μόνο στις ελληνικές θάλασσες αλλά και σ’ όλη τη Μεσόγειο. Μεταξύ 2000-2005 βρέθηκαν 5 φώκαινες, που όμως ήταν νεκρές κι είχαν ξεβραστεί σε ακτές του Θρακικού Πελάγους και στη Νέα Ηρακλείτσα Καβάλας Παρ’ όλα αυτά η ύπαρξη της φώκαινας στο Αιγαίο και την Μεσόγειο παραμένει μυστήριο, γιατί προτιμάει τα ψυχρά βαθιά νερά.
Τα πολύ βαθιά νερά προτιμούν και οι φάλαινες φυσητήρες. Αυτές όμως ζουν σε κοπάδια, πλησιάζουν αρκετά τις ακτές κι έχουν εντοπιστεί πολλές φορές στο Λιβυκό, στο Μυρτώο και το Κρητικό πέλαγος. Τρέφονται με καλαμάρια, σε πολύ βαθιά νερά εκεί που δεν ψαρεύει ο άνθρωπος, και με αφρόψαρα. Μερικές φορές περνούν τον δίαυλο ανάμεσα στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα και εμφανίζονται στο βόρειο Αιγαίο.
Τα ελληνικά πελάγη έχουν μεγάλα βάθη (το μεγαλύτερο βάθος της Μεσογείου βρίσκεται μεταξύ Κρήτης-Κυθήρων) και τα προτιμούν οι φάλαινες. Μερικά είδη με μεγάλες διαστάσεις μπαίνουν περιστασιακά από τον Ατλαντικό Ωκεανό στη Μεσόγειο κι εμφανίζονται και στις ελληνικές θάλασσες. Μια μεγάπτερη φάλαινα παρατηρήθηκε το 2001 κοντά στο Τολό της Αργολίδας και το 2002 στη Λευκάδα.
Μία πτεροφάλαινα είχε δημιουργήσει μεγάλη συγκίνηση σε πολλά νησιά των Κυκλάδων. Εμφανίστηκε στους όρμους Αμμούδι και Αρμένι της Σαντορίνης, μετά σε άλλα νησιά και γενικά φαινόταν να έχει χάσει τον προσανατολισμό της ανάμεσα σε τόσα νησιά, νησίδες και ξέρες. Τελικά πέθανε και το πτώμα της ξεβράστηκε στην Κύθνο.
Άλλα περιστατικά με διάφορες εμφανίσεις φαλαινών τα τελευταία χρόνια έχουμε σε Τήνο, Εύβοια, Μεσσηνία, Κέρκυρα, Γύθειο, ακτές Αγίου Ορους, Λήμνο, Σκοτίνα Πιερίας, Βιάνο Ηρακλείου Κρήτης, Μερικούντα Χίου, Γέρακα Αλοννήσου, Ρόδο, Αγία Γαλήνη Κρήτης (κοπάδι με 45 φάλαινες), Πλατιές Κεφαλονιάς, Πόρτο Κουφό Σιθωνίας, Παγασητικό κόλπο, κλπ. Στην Κάρπαθο βρέθηκε τον περασμένο Νοέμβριο νεκρή μια θηλυκιά φάλαινα φυσητήρας στην ακτή του Λεύκου. Τα τελευταία περιστατικά συνέβησαν στην Κεφαλονιά και την Σάμο.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν μόνιμοι πληθυσμοί από φυσητήρες και ραμφοφάλαινες στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Οι πτεροφάλαινες εμφανίζονται σπάνια στις θάλασσές μας και δεν είναι γνωστό εάν είναι περαστικές από τον Ατλαντικό ή έχουν μόνιμους πληθυσμούς στη Μεσόγειο. Ο μέγιστος αριθμός φυσητήρων σε κοπάδι που έχει αναφερθεί είναι οκτώ. Για τις πτεροφάλαινες δεν υπάρχουν πληροφορίες για περισσότερα από δύο άτομα μαζί. Τρέφονται με κεφαλόποδα, κυρίως καλαμάρια.
Ο σημαντικότερος εχθρός των κητωδών (φάλαινες, δελφίνια) στη Μεσόγειο είναι τα αφρόδικτα, μήκους πολλών χιλιομέτρων. Σέρνονται από οργανωμένους αλιευτικούς στόλους, που έρχονται ακόμα και από την Ιαπωνία, σαρώνοντας τα πάντα. Τα περιστατικά των τελευταίων μηνών όμως, με πυροβολημένα και μαχαιρωμένα θαλάσσια θηλαστικά σε όλο το Αιγαίο, δείχνουν ότι οι κίνδυνοι που τα απειλούν διευρύνθηκαν. Οι ψαράδες δεν διστάζουν να τα σκοτώσουν, γιατί τα αντιμετωπίζουν ως αντιπάλους στις ψαριές αφού τα ιχθυαποθέματα έχουν περιοριστεί δραματικά. Σ’ αυτά πρέπει να προθέσουμε και την εκτεταμένη ρύπανση του θαλασσίου περιβάλλοντος. Πολλά δελφίνια πεθαίνουν γιατί καταπίνουν πλαστικές σακούλες.
Φάλαινες, δελφίνια και φώκιες έχουν τροφοδοτήσει με ιστορίες την ελληνική μυθολογία από τα πανάρχαια χρόνια. Σε λίγα χρόνια όμως, έτσι όπως είναι η κατάσταση, η ύπαρξη τους στο Αιγαίο θα είναι ένα πραγματικό παραμύθι…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου